Sociaal netwerk in kaart

De idee van een krachtig netwerk sluit aan bij het ‘social capital perspective’. ‘Social capital’ (sociaal kapitaal) verwijst naar de sociale relaties die iemand heeft en de hulpbronnen (informatie, materiaal,..) en voordelen die deze relaties met zich mee kunnen brengen. Om jouw sociaal kapitaal te verkennen en benutten, helpt het om inzicht te krijgen in je eigen netwerk en in het potentieel daarin, de kansen en sterktes die het biedt op vlak van diversiteit waarderen en benutten, verbindend samenwerken en inclusieve leeromgevingen creëren. Het ‘netwerkdenken’ is in het onderwijs echter nog vrij nieuw.

Een belangrijke stap is dat je je bewust wordt van hoe je je sociaal netwerk benut in functie van het omgaan met diversiteit in de klas en wat de sterke en minder sterke kanten zijn van jouw netwerk. Hoe doe je dit nu en hoe zou je dit willen doen? Sta daarbij niet alleen stil bij het aantal mensen met wie je samenwerkt, maar ook bij de kwaliteit van de samenwerking en de diversiteit in je netwerk. Met meer mensen samenwerken is immers niet altijd beter… Diversiteit kan hierbij gaan over verschillen in leeftijd, ervaring, visie en functie van de personen in je netwerk, maar ook over verschillen in de vorm van ondersteuning die je aan deze mensen vraagt. Een divers netwerk blijkt belangrijk om tot nieuwe ideeën te komen. Om complexere zaken aan te pakken, zoals het zoeken naar geschikte compenserende maatregelen zodat Toon en Shannon de onderwijsdoelstellingen kunnen behalen, blijkt het waardevol om samen te zitten met partners waarmee je vaak samenwerkt of waar je al een hele tijd mee samenwerkt. Zij kennen jou, de leerlingen en de situatie immers. Partners waarmee je doorgaans niet (vaak) samenwerkt of die je (nog) niet goed kent, kunnen dan weer zorgen voor een frisse blik of een nieuw idee. Het stilstaan bij voorgaande kenmerken van het netwerk, kan jou helpen om sterke en minder sterke kanten van jouw netwerk bloot te leggen. In het hoofdstuk ‘Een krachtig netwerk: wanneer past het schoentje’ (Sannen, 2019) uit het boek ‘Vol Potentieel. Krachtig lesgeven in diversiteit’ worden deze kenmerken uitgebreider toegelicht. Bedenk ook steeds dat het in kaart brengen van je sociaal netwerk een momentopname is. Na verloop van tijd kan je netwerk er heel anders uitzien.

In het verkennen van je sociaal netwerk staan drie vragen centraal:

• Aan wie vraag ik doorgaans ondersteuning om de leeromgeving krachtig en toegankelijk te maken voor één of meer leerling(en) met specifieke onderwijsbehoeften?
• Welke vormen van samenwerking zet ik daarbij in?
• Hoe kan ik samenwerking inzetten om mijn doel te bereiken?

Eerst brengt iedereen zijn sociaal netwerk visueel voor zichzelf in beeld.

• Noteer op postits de namen van mensen aan wie je doorgaans ondersteuning vraagt om je leeromgeving krachtig en toegankelijk te maken voor één of meer leerling(en) met specifieke onderwijsbehoeften. Dit kan gaan over collega’s binnen de school, ouders of leerlingen, maar ook collega’s buiten de school, ondersteuners, pedagogisch begeleiders, CLB-medewerkers,…
• Kleef de postits rondom een post-it met jouw naam. Je kan de namen ook aanbrengen op kleine poppetjes, blokjes, suikerklontjes of andere items die de personen voorstellen. De personen aan wie je het vaakst ondersteuning vraagt, plaats je meer naar het midden. De personen aan wie je deze ondersteuning het minst vaak vraagt, plaats je meer naar buiten.  

Vervolgens reflecteer je individueel of wissel je uit in duo/trio aan de hand van de volgende richtvragen:

• Wat valt je op? Heb je in functie van een krachtige en toegankelijke leeromgeving voor alle leerlingen veel of weinig mensen in je netwerk? Hoe divers zijn deze mensen? Staan ze vooral dicht bij jou of eerder ver van je af?
• Wat heb je als leerkracht nodig om een meer inclusieve klaspraktijk te realiseren? Is dit bijvoorbeeld emotionele ondersteuning, informatie, didactisch materiaal of juist een extra paar handen in de klas? Vind je wat je nodig hebt ook effectief in jouw netwerk? Aan wie zou je dat soort ondersteuning kunnen vragen? Hoe  zou je dit kunnen aanpakken?
• Van welke samenwerking heb jij het gevoel dat deze jou effectief heeft geholpen om een meer inclusieve klaspraktijk te realiseren? Wat maakt dat net deze samenwerking, dit effect had? Wat kan je hieruit leren naar andere samenwerkingspraktijken toe?
• Hoe ziet jouw ideaal netwerk eruit? Wat zou je graag anders zien? Wat heb je nodig om dit te realiseren?

Wil je meer weten over diversiteit, verbindende samenwerking en inclusieve leeromgevingen, klik dan hier.

Wil je meer weten over sociale netwerken en hoe je die kan inzetten om inclusie te realiseren, klik dan hier.